معاون محیط‌زیست طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان گفت: مهم‌ترین عاملی که باعث شده است تالاب هورالعظیم وضعیت نامناسب امروز را داشته باشد، کشت غیرمجاز محصولات آب‌بر در بالادست حوضه آبریز کرخه در سال آبی جاری بوده است که در این میان، کشت شلتوک (برنج) بسیار بیشتر از سایر محصولات آب‌بر به منابع آبی استان ضرر می‌زند.
عامل اصلی خشک شدن بخش‌هایی از هورالعظیم
سید عادل مولا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان این که هم‌اکنون میزان موجودی آب در تالاب هورالعظیم کمتر از ۴۵ درصد است، درباره علت قرار گرفتن این تالاب در وضعیت نامناسب کنونی توضیح داد: مهم‌ترین عاملی که باعث شده است تالاب هورالعظیم درحال‌حاضر در آستانه خشک شدن قرار داشته باشد، عدم مدیریت منابع آبی در بالادست تالاب است؛ چراکه در سال آبی جاری (مهر ۱۴۰۱ تا شهریور ۱۴۰۲) شاهد کشاورزی‌های خارج از الگوی کشت و برداشت‌های غیرمجاز آب در بالادست بوده‌ایم که این مسئله، عدم تامین حقابه هورالعظیم را سبب شده است.
معاون محیط‌زیست طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان ادامه داد: کشت‌های آب‌بر از جمله کشت صیفی‌جات و در درجه اول کشت شلتوک (برنج)، عامل اصلی برداشت‌های بیش از حد از منابع آبی بالادست تالاب هورالعظیم هستند، زیرا میزان آب مصرفی این کشت‌ها، از آنچه که به عنوان سهم آب کشاورزی در الگوی کشت استان تعریف شده، بیشتر است و کشاورزان حوضه آبریز کرخه که در زمین‌های خود این گونه محصولات آب‌بر را کاشته‌اند، برای تامین آب مورد نیاز خود، عملا از حقابه هورالعظیم استفاده می‌کنند.
حتی یک قطره از حقابه رهاسازی‌شده، به تالاب هورالعظیم نرسید
مولا با بیان این که در روز ۱۴ تیر، سازمان آب و برق استان خوزستان، ۱۶۰ متر مکعب آب را از سد حمیدیه به عنوان حقابه تالاب هورالعظیم رهاسازی کرد، اظهارکرد: بازدیدهای میدانی ما نشان می‌دهد که حتی یک قطره آب از این میزان رهاشده در روزهای اخیر به تالاب نرسیده است، زیرا تمام این آب را کشاورزان بالادست تالاب به صورت غیرمجاز برداشت کرده‌اند. متاسفانه هیچ نظارتی برای جلوگیری از این اتفاق وجود ندارد و اهرم‌های قانونی موجود هم نمی‌توانند مانع از برداشت‌های غیرقانونی برخی کشاورزان شوند.
معاون اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان با تاکید بر این که وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی باید برای مدیریت کشت‌های مجاز و غیرمجاز در این استان تدبیری اساسی بیندیشند، عنوان کرد: براساس الگوی کشت سراسری که در ابتدای سال آبی جاری اعلام شد، کشت شلتوک در حوضه آبریز کرخه ممنوع است، ولی امسال هم شاهد کشت پاییزه برنج در این حوضه آبریز بوده‌ایم و هم برخی کشاورزان در حال تدارک برای انجام کشت دوم یا همان کشت تابستانه شلتوک هستند.
وی در ادامه گفت: کشت غیرقانونی برنج مهم‌ترین نقش را در وضعیت نامناسب امروز تالاب هورالعظیم داشته است، زیرا کشت شلتوک بسیار آب‌بر است و با توجه به این که درحال‌حاضر پرسودترین محصول کشاورزی در سطح استان خوزستان برنج محسوب می‌شود و همواره بازار فروش این محصول وجود دارد، کشاورزان بسیاری برخلاف الگوی کشت ابلاغ‌شده توسط وزارت جهاد کشاورزی به سراغ کشت شلتوک رفته‌اند؛ چراکه درباره کشت سایر محصولات، نه تضمینی برای فروش وجود دارد و نه حتی در صورت فروش رفتن، سود بالایی به کشاورزان می‌رسد.
اگر حقابه نرسد، هورالعظیم در آستانه خشک شدن کامل قرار می‌گیرد
مولا با بیان این که در صورت تداوم وضعیت موجود و نرسیدن حقابه به هورالعظیم، این تالاب در آستانه خشک شدن کامل قرار می‌گیرد، اظهارکرد: خشک شدن تمام یا بخش‌هایی از تالاب می‌تواند تبعات زیست‌محیطی خطرناکی به همراه داشته باشد که از جمله آن می‌توان به افزایش احتمال وقوع آتش‌سوزی‌ها، مرگ‌ومیر آبزیان و حتی تشدید ریزگردها در آینده نزدیک اشاره کرد. در چنین شرایطی با توجه به افزایش میزان تبخیر از سطح تالاب در گرمای تابستان، هرچه زودتر باید حقابه مورد نظر را به هورالعظیم برسانیم و به گونه‌ای اعمال نظارت کنیم که کشاورزان نتوانند به صورت غیرمجاز از این حقابه برداشت کنند.
معاون اداره‌کل محیط‌زیست استان خوزستان ادامه داد: با وجود این که در سطح استان، محصولاتی نظیر هندوانه و صیفی‌جات نیز کاشته می‌شود، اما نقش کشت شلتوک در وضعیت امروز تالاب هورالعظیم از کشت سایر محصولات بیشتر است، زیرا مصرف آب برنج از دیگر کشت‌ها به شکل محسوسی بالاتر است و می‌توان گفت ضرر کشت شلتوک بر منابع آبی استان، حدود چهار برابر سایر محصولات است. در سال‌های اخیر به‌خصوص امسال نیز به دلیل عدم مدیریت صحیح کشت در استان خوزستان، بخش زیادی از کشاورزان حوضه آبریز کرخه به کشت شلتوک روی آورده‌اند و این مسئله به تشدید شرایط نامساعد این روزهای هورالعظیم دامن زده است.
وی در ادامه تاکید کرد: در حالی شاهد کشت غیرقانونی برنج در بخش زیادی از اراضی حوضه آبریز کرخه هستیم که در ابتدای سال آبی جاری، وزارت جهاد کشاورزی الگوی کشت سراسری را برای تمام نقاط کشور ابلاغ کرد و انتظار می‌رفت با رعایت این الگو، تا حدودی شاهد صرفه‌جویی در مصرف منابع آبی به‌خصوص در استان خوزستان باشیم تا به این صورت سهم آب بیشتری روانه تالاب‌ها شود، اما متاسفانه به دلیل عدم برنامه‌ریزی برای ارائه مشوق‌ها به کشاورزان به‌منظور ترغیب آنها به رعایت الگوی کشت و البته فقدان نظارت کافی برای جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب، شاهد آن بودیم که عمده کشاورزان خوزستانی به‌ویژه در حوضه آبریز کرخه الگوی کشت ابلاغی را رعایت نکرده و به کشت محصولات آب‌بر به‌خصوص شلتوک پرداخته‌اند.
شاهد اعمال نظارت و مدیریت جدی بر کشاورزی خوزستان نیستیم
مولا با تاکید بر لزوم ارائه مشوق‌ها به کشاورزان هم‌زمان با ابلاغ الگوی کشت سراسری گفت: وقتی وزارت جهاد کشاورزی الگوی کشت خاصی را برای یک منطقه ابلاغ می‌کند، باید تضمینی به کشاورزان بدهد که در صورت کاشت محصولات تعیین‌شده در آن الگو، حتما این محصولات را از آنها خریداری خواهد کرد. این در حالی است که وزارت جهاد اغلب به جای این که محصولات کشاورزان را به صورت تضمینی بخرد، از آنها می‌خواهد که براساس الگوی کشت محصولات خاصی را بکارند و خودشان آنها را به صنایع تبدیلی یا دیگر خریداران بفروشند، ولی کشاورزان به دنبال این دردسرها نیستند و تمایل دارند محصولی را بکارند که مطمئن هستند مشتریان زیادی دارد و با کشت آنها، می‌توانند چند برابر محصولات ابلاغ‌شده در الگوی کشت سود کسب کنند.
وی در پایان تصریح کرد: اهرم‌های قانونی که وزارتخانه‌های جهاد و نیرو برای مقابله با کشت‌های غیرمجاز به کار می‌برند، به ارائه تذکر به کشاورزان، جریمه محدود و پلمب کردن موقت پمپ‌های آنان محدود می‌شود و در عمل شاهد اعمال نظارت و مدیریت جدی بر کشاورزی به‌خصوص در استان خوزستان نیستیم و همین مسئله باعث می‌شود که وقتی حقابه تالاب‌هایی نظیر هورالعظیم رهاسازی شود، در میانه راه این حقابه به صورت غیرقانونی توسط کشاورزان برداشت می‌شود و در نهایت سر محیط‌زیست از منابع آبی عظیم خوزستان بی‌کلاه می‌ماند.
تبادل نظر